Ergenlerde Saldırganlık Düzeylerinin Madde Bağımlılığı ve Psikososyal Değişkenlerle Ilişkisi
Özet Görüntüleme: 12
/ 
PDF İndirme: 3
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.18002406Anahtar Kelimeler:
Ergenler, saldırganlık, madde kullanımı, psikososyal değişkenlerÖzet
Ergenlik dönemi, bireylerin fiziksel, bilişsel ve duygusal gelişimlerinin yoğun olarak yaşandığı, risk alma eğilimlerinin arttığı kritik bir süreçtir. Bu dönemde bazı ergenlerde saldırganlık davranışları gözlemlenmekte ve bu durum sosyal ilişkiler, akademik başarı ve psikolojik uyum üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Saldırganlık, hem fiziksel hem de sözlü biçimlerde ortaya çıkabilir ve bireyin çevresiyle olan etkileşimlerini etkileyebilir. Araştırmalar, ergenlerde saldırganlık ile madde kullanımı arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Madde kullanan ergenler, kullanmayan akranlarına göre daha yüksek saldırganlık düzeyleri sergilemektedir. Bu durum, madde kullanımının dürtü kontrolünü zayıflatarak ve riskli davranışlara yatkınlığı artırarak saldırgan davranışları tetiklediğini düşündürmektedir.
Psikososyal etmenler de saldırganlığın gelişiminde önemli rol oynar. Düşük benlik algısı, olumsuz akran etkisi, aile içi çatışmalar ve yetersiz sosyal destek, saldırganlık riskini yükselten başlıca faktörlerdir. Akran baskısı ve sosyal kabul ihtiyacı, özellikle ergenlik döneminde bireylerin saldırgan davranışları model almasına ve benzer tepkiler geliştirmesine yol açabilir. Aile içinde yaşanan tutarsız disiplin, ilgisizlik veya şiddet ise ergenin öfke kontrolünü ve uyum becerilerini olumsuz etkileyerek saldırgan davranışların ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Bireysel düzeyde empati eksikliği, dürtüsellik ve olumsuz bilişsel şemalar, saldırganlık eğilimini artıran diğer etmenlerdir. Sosyal öğrenme süreçleri de bu davranışların pekişmesinde etkilidir. Sosyoekonomik düzeyin saldırganlık üzerinde doğrudan etkisi sınırlı olsa da, aile içi stres, eğitim düzeyi ve çevresel koşullarla etkileşim içinde dolaylı etkiler oluşturduğu görülmektedir.
Sonuç olarak, ergenlerde saldırganlık davranışı çok boyutlu bir yapıya sahiptir ve bireysel, ailesel, sosyal ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle şekillenir. Madde kullanımı, olumsuz akran ilişkileri ve aile içi sorunlar bir araya geldiğinde saldırganlık riski önemli ölçüde artmaktadır. Bu nedenle aile, okul ve toplum temelli önleyici programlar ile duygusal düzenleme ve sosyal destek mekanizmalarının güçlendirilmesi kritik öneme sahiptir.
Referanslar
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Author.
Anderson, C. A. (1997). Effects of violent movies and trait hostility on hostile feelings and aggressive thoughts. Aggressive Behavior, 23(3), 161-178.
Avcı, R. (2006). Şiddet içerikli bilgisayar oyunlarının saldırgan davranışlara etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 75-92.
Back, K. W., Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2000). Theories of personality (7th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
Bandura, A. (1973). Aggression: A social learning analysis. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Bandura, A., & Walters, R. H. (1959). Adolescent aggression. New York: Ronald Press.
Bandura, A., Ross, D., & Ross, S. A. (1961). Transmission of aggression through imitation of aggressive models. Journal of Abnormal and Social Psychology, 63(3), 575-582.
Bandura, A., Ross, D., & Ross, S. A. (1963). Imitation of film-mediated aggressive models. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(1), 3-11.
Bayhan, P. (2002). Sosyoekonomik faktörlerin çocuklarda saldırganlık davranışına etkisi. Çocuk Gelişimi Dergisi, 12(1), 43-56.
Berkowitz, L. (1967). Cognitive-neoassociation theory of aggression. New York: Academic Press.
Berkowitz, L. (1993). Aggression: Its causes, consequences, and control. New York: McGraw-Hill.
Bilim ve Teknik. (1996). Madde bağımlılığı ve beyin kimyası. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 29(343), 24-29.
Brehm, S. S., Kassin, S. M., & Fein, S. (1999). Social psychology. Boston: Houghton Mifflin.
Brewer, M. B., & Crano, W. D. (1994). Social psychology of intergroup relations. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.
Çetinkaya, F. (1991). Engellenme ve saldırganlık: Kuramsal bir inceleme. Psikoloji Yazıları, 5(2), 45-58.
Doğan, S. (1997). Madde bağımlılığının biyolojik ve sosyal etkenleri. Psikiyatri Dergisi, 8(3), 17-25.
Dollard, J., Doob, L. W., Miller, N. E., Mowrer, O. H., & Sears, R. R. (1939). Frustration and aggression. New Haven, CT: Yale University Press.
Dorman, C. (1997). The effects of media violence on aggression. Journal of Media Psychology, 2(1), 22-34.
Eron, L. D. (1994). Theories of aggression: From drives to cognitions. Psychiatry, 57(1), 1-15.
Feidler, F. E., & Ecton, W. H. (1986). Anger control training for adolescents. Chicago: Nelson-Hall.
Fisher, R. (1976). Aggression in man and animals. London: Oxford University Press.
Franzoi, S. L. (2003). Social psychology (3rd ed.). Boston: McGraw-Hill.
Garbarino, J. (1999). Lost boys: Why our sons turn violent and how we can save them. New York: Free Press.
Geen, R. G., & Quanty, M. B. (1995). The catharsis of aggression: An evaluation of hypotheses. Psychological Bulletin, 97(1), 129-144.
Guerra, N., Totlan, M., & Hammand, R. (1994). Violence prevention curriculum for adolescents. Chicago: Nelson-Hall.
Howells, K., & Day, A. (2003). Readiness for anger management: Clinical and theoretical issues. Clinical Psychology Review, 23(2), 319-337.
Jacobs, P. A., Brunton, M., Melville, M. M., Brittain, R. P., & McClemont, W. F. (1965). Aggressive behavior, mental sub-normality and the XYY male. Nature, 208(5009), 1351-1352.
Kapaklıkaya, S. (1986). Psikoaktif maddelerin etkileri ve bağımlılık. Adli Tıp Dergisi, 4(2), 21-33.
Kenrick, D. T., Neuberg, S. L., & Cialdini, R. B. (1999). Social psychology: Unraveling the mystery. Boston: Allyn & Bacon.
Köknel, Ö. (1986). Bağımlılık ve kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar.
Köknel, Ö. (1996). İnsan davranışının biyopsikososyal temelleri. İstanbul: Altın Kitaplar.
Larson, J. (1998). Anger management for adolescents. Champaign, IL: Research Press.
Lorenz, K. (1966). On aggression. London: Methuen.
Manen, T., Whitaker, R., & Durlak, J. (2004). Cognitive-behavioral interventions with aggressive youth. Journal of Counseling Psychology, 51(2), 193-201.
Miles, D. R., & Carey, G. (1997). Genetic and environmental architecture of human aggression. Journal of Personality and Social Psychology, 72(1), 207-217.
Moeller, G. (2001). Genetic influences on aggression. Aggressive Behavior, 27(5), 331-342.
Morgan, C. T. (1995). Psikolojiye giriş. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Myers, D. G. (2002). Social psychology (7th ed.). New York: McGraw-Hill.
Novaco, R. W. (1975). Anger control: The development and evaluation of an experimental treatment. Lexington Books.
Ögel, K., Taner, S., & Yılmazçetin, C. (2003). Uçucu madde bağımlılığının nöropsikiyatrik etkileri. Bağımlılık Dergisi, 4(1), 15-27.
Prochaska, J. O. (1995). Changing for good. New York: Avon Books.
Rose, J., Jenkins, R., & Flemming, A. (2005). Therapeutic factors in anger management. Behavior Research and Therapy, 43(10), 1281-1290.
Rushton, J. P., Fulker, D. W., Neale, M. C., Nias, D. K. B., & Eysenck, H. J. (1986). Altruism and aggression: The heritability of individual differences. Journal of Personality, 54(2), 376-394.
Shectman, Z. (2000). Group counseling and psychotherapy with children and adolescents. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Singer, D. G., & Singer, J. L. (1980). Children and television: A research report. Washington, DC: National Institute of Mental Health.
Taylor, J. (2002). Cognitive behavioral therapy for anger control in adolescents. New York: Springer.
Vierikko, E., Pulkkinen, L., Kaprio, J., & Rose, R. J. (2003). Genetic and environmental influences on aggression: A twin study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44(5), 732-741.
Weiner, B. (1986). An attributional theory of motivation and emotion. New York: Springer-Verlag.
Whitaker, R. (2001). Cognitive behavior therapy for youth aggression. Child and Adolescent Social Work Journal, 18(3), 243-257.
Yalçın, Z. (2007). Sosyoekonomik düzey ve aile iletişimi ile ergen saldırganlığı arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 65-80.
Yüncü, Z. (2007). Ergenlerde madde kullanım bozukluğu ve kimlik gelişimi. Bağımlılık Dergisi, 8(2), 19-34.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 ASES EDUSCI (INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATIONAL SCIENCES) ISSN: 2822-6844
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
The journal is licensed under a 