Engellerle Yaşamanın Psikolojik Boyutları: Erişilebilirlik Perspektifinden Bir İnceleme


DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15719369Anahtar Kelimeler:
Accessibility, Individuals with Special Needs, Psychological ImpactsÖzet
Bu çalışma, özel gereksinimli bireylerin eğitim, mekân ve sosyal hayatta karşılaştığı erişilebilirlik sorunlarının toplumsal bütünleşme önündeki engellerini ve bu engellerin bireylerde yarattığı psikolojik etkileri incelemektedir. Erişim kısıtlamalarının, özel gereksinimli bireylerin yaşam kalitesini düşürdüğü, toplumsal eşitsizliklere yol açtığı ve bireysel düzeyde özgüven kaybı, stres ve izolasyon gibi psikolojik sorunlara neden olduğu vurgulanmaktadır. Araştırma, özellikle fiziksel erişim eksiklikleri, toplumsal önyargılar ve ayrımcılığın bireylerin yaşamlarına çok boyutlu bir olumsuz etki yaptığını ortaya koymaktadır. Eğitimde erişilebilirlik eksiklikleri, özel gereksinimli bireylerin eşit öğrenim fırsatlarından yararlanmasını engellemekte, bu durum toplumsal dışlanma hissi ve psikolojik zorluklara yol açmaktadır. Mekânsal erişim sorunları, kamuya açık alanlarda fiziksel bariyerler nedeniyle bireylerin bağımsız hareketlerini kısıtlamakta, bu da öfke ve kısıtlanmışlık duygularını artırmaktadır. Sosyal hayatta ise damgalanma ve önyargılar, bireylerin topluma katılımını sınırlayarak yalnızlık ve anksiyete gibi sorunları derinleştirmektedir. Bu sorunların çözümüne yönelik olarak, otantik beden anlayışının yaygınlaştırılması, evrensel tasarım ilkelerinin benimsenmesi, kapsayıcı eğitim politikalarının uygulanması ve sosyal farkındalık programlarının artırılması önerilmektedir. Eğitim ve sosyal destek mekanizmalarındaki engellerin kaldırılması, bireylerin özel gereksinimlerinin ötesindeki fiziksel ve psikolojik zorlukları aşmalarına katkı sağlayabilir. Ayrıca, toplumsal duyarlılığın artırılması, özel gereksinimli bireylerin toplumda aktif bireyler olarak var olmalarını destekleyecektir. Sonuç olarak, erişilebilirliğin yalnızca fiziksel değil, psikolojik ve toplumsal boyutlarıyla ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, engellerle yaşamanın yarattığı çok boyutlu etkilerin azaltılması için bütüncül politikalar geliştirilmesi önerilmektedir.
Referanslar
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268.
Forster, S., Irlam, C., & Emery, D. (2023). The impact of urban accessibility barriers on disabled people's wellbeing: Evidence from Australia and the UK. Disability & Society, 38(2), 256–274. https://doi.org/10.3390/ijerph20105898
Goffman, E. (1963). Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Prentice-Hall.
Lid, I. M., & Solvang, P. (2016). (Dis)ability and the experience of accessibility in everyday life: Exploring the politics of space in Oslo, Norway. Scandinavian Journal of Disability Research, 18(2), 160–172.
Bellia, A., & Corsini, L. (2024). Disability and Life Satisfaction: The Role of Accessibility. Journal of Happiness Studies. https://doi.org/10.1007/s10902-024-00835-7
De Brito Prado, B., et al. (2023). Emerging Themes for Digital Accessibility in Education. Sustainability. https://doi.org/10.3390/su151411392
Lid, I., & Solvang, P. (2016). (Dis)ability and the experience of accessibility. Alter, 10, 181–194. https://doi.org/10.1016/J.ALTER.2015.11.003
Rios, D., et al. (2016). Conducting Accessible Research. American Journal of Public Health, 106(12), 2137–2144. https://doi.org/10.2105/AJPH.2016.303448
McLeod, J. (2023). Psychological distress and the role of stigma in people with disabilities: A UK-based study. Journal of Applied Psychology and Disability Studies, 5(1), 42–59. https://doi.org/10.1177/01902725231153307
Oliver, M. (1996). Understanding disability: From theory to practice. Macmillan.
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081.
T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB). (2021). Aile Temelli Ulusal Erken Müdahale Programı Geliştirme Çalıştayı Sonuç Raporu. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
World Health Organization. (2011). World report on disability. WHO Press.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 ASES EDUSCI (INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATIONAL SCIENCES) ISSN: 2822-6844

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.