Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ailelerin Çocuk İhmal ve İstismarına Yönelik Farkındalıkları: Literatür Taraması
Özet Görüntüleme: 83
/ 
PDF İndirme: 31
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15719348Anahtar Kelimeler:
Çocuk İhmal ve İstismarı, Özel Gereksinimli Çocuklar, Aile FarkındalığıÖzet
Çocuk ihmal ve istismarı, çocukların fiziksel, bilişsel ve duygusal gelişimini ciddi şekilde tehdit eden bir olgudur. Özellikle özel gereksinimli çocuklar, bireysel ihtiyaçlarının karmaşıklığı nedeniyle daha yüksek risk altındadır. Bu çalışma, son yirmi yıl içinde özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerin ihmal ve istismara ilişkin farkındalık düzeylerini araştıran akademik çalışmaları kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımladığı fiziksel, duygusal, cinsel istismar ve ihmal türleri temelinde gerçekleştirilen analizler, özel gereksinimli çocukların, bu tür olumsuzluklara maruz kalma riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, ebeveyn eğitim düzeyi, sosyoekonomik durum ve kültürel faktörlerin, ailelerin çocuk koruma kapasitesini önemli ölçüde etkilediğini göstermektedir. Literatür, farkındalık düzeyini artırmaya yönelik aile eğitim programlarının ve sosyal hizmet uygulamalarının etkili olduğunu vurgulamaktadır. Gelişmiş ülkelerde farkındalık artırıcı politikalar başarılı bir şekilde uygulanırken, gelişmekte olan ülkelerde bu konuda hâlâ ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Bu bağlamda, sosyal hizmetlerin yaygınlaştırılması ve toplumsal bilinçlendirme programlarının uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışma, ihmal ve istismar riskinin azaltılmasına yönelik geliştirilebilecek stratejilere katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Gelecekteki araştırmaların, farkındalık artırıcı programların uzun vadeli etkilerini ve bu alandaki politika uygulamalarının etkinliğini değerlendirmeye odaklanması önerilmektedir.
Referanslar
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5). (E. Köroğlu, Çev. Ed.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Beghi, M., Cornaggia, I., Magaudda, A., Perin, C., Peroni, F., & Cornaggia, C. M. (2015). Childhood trauma and psychogenic nonepileptic seizures: A review of findings with speculations on the underlying mechanisms. Epilepsy & Behavior, 52, 169-173.
Brown, R. (2015). Understanding child maltreatment in families with disabled children. Journal of Family Issues, 36(2), 238-254. https://doi.org/10.1177/0192513X14530138
Büber, Ö., & Taylan, H. H. (2023). Çocuk ihmal ve istismarında ebeveynlerin farkındalık düzeyleri. Sosyal Sağlık Dergisi, 3(1), 89-111.
Chalk, R., Gibbons, A., & Scarupa, H. J. (2002). The multiple dimensions of child abuse and neglect: New insights into an old problem. Child Trends Research Brief.
Danese, A., & McEwen, B. S. (2012). Adverse childhood experiences, allostasis, allostatic load, and age-related disease. Physiology & Behavior, 106(1), 29–39. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2011.08.019
Garcia, M., & Liu, H. (2019). Awareness of child abuse in families with disabled children. Journal of Child Welfare, 45(3), 341-358.
Gül-Bulut, H. (2014). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların İhmal ve İstismarında Ebeveyn ile İlişkili Etmenler (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
Jones, L., Bellis, M. A., Wood, S., Hughes, K., McCoy, E., Eckley, L., ... & Officer, A. (2012). Prevalence and risk of violence against children with disabilities: A systematic review and meta-analysis of observational studies. The Lancet, 380(9845), 899–907. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60692-8
Jones, P. (2020). The impact of physical and emotional abuse on children with disabilities. Child Abuse Review, 29(2), 212–224.
Karakaya, S., & Yılmaz, A. (2019). Neglect and abuse in disabled children: A literature review. Journal of Pediatric Nursing, 46, 128–133.
Kaya, Ç. (2024). Zihinsel Yetersizliğe Sahip Çocuğu Olan Anne-Babaların Çocuk İhmal ve İstismarına İlişkin Farkındalık Düzeyleri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Kılıç, M. (2020). Ebeveynlerin Çocuk İstismarına Yönelik Farkındalık Düzeyinin Ebeveyn-Çocuk İlişkisine Etkisi(Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Lansford, J. E., & Deater-Deckard, K. (2012). Childrearing and child maltreatment in families with children with disabilities. Child Development Perspectives, 6(3), 182–189. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2012.00235.x
Lopez, C., Perez, J., & Gomez, L. (2018). Psychological challenges in families of disabled children. Family Health Journal, 24(1), 51–60.
Miller, S. R. (2018). Child maltreatment and family support for children with disabilities: A comparison study. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 123(5), 421–431. https://doi.org/10.1352/1944-7558-123.5.421
Özdemir, S. (2020). Çocukluk çağı travması, duygu düzenleme becerileri ve somatizasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri örneklemi (Yüksek lisans tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
Perry, B. D. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3(1), 79–100. https://doi.org/10.1023/A:1016557824657
Pişi, D. (2013). İstismar ve İhmale Uğrayan Çocukların Psiko-sosyal Özellikleri (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Rahman, R., & Davis, T. (2022). Improving parental awareness in child neglect and abuse prevention. International Journal of Social Work, 39(2), 205–217.
Smith, A., & Brown, B. (2021). Socioeconomic factors and their impact on the awareness of child abuse. Social Science Quarterly, 82(4), 642–659.
Thompson, K., & Silver, C. (2020). Awareness of abuse and neglect among parents of disabled children. Journal of Social Work Practice, 34(4), 399–414. https://doi.org/10.1080/02650533.2020.1740167
Thompson, L., Taylor, S., & White, R. (2020). Preventive programs for families of children with disabilities. Child Protection Quarterly, 48(2), 115–130.
World Health Organization. (2022). Child maltreatment: Key facts. WHO Publications.
Yıldırım, S. (2020). Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ailelere Sunulan İhmal ve İstismardan Korunma Aile Eğitim Programının Etkililiği (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Yıldız-Silahlı, N. (2024). Çocuk İhmal ve İstismarının Toplum Temelli Koruyucu Yaklaşımlar İle Önlenmesi Amacıyla Ailelerin Güçlendirilmesine Yönelik Eğitim Planlanması (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Yücel, A. B. (2021). Aile İçi Çocuk İhmali ve İstismarı Konusunda Ebeveynlerin Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi(Yüksek Lisans Tezi). KTO Karatay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 ASES EDUSCI (INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATIONAL SCIENCES) ISSN: 2822-6844
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
The journal is licensed under a 